Synagoge van Zwolle
Artikel

De restauratie : Bouwkundige wijzigingen - Peter van 't Riet - 1989

Door de restauratie in dejaren 1984 tot 1989 is de synagoge in nieuwe luister hersteld. Het zal echter niemand verbazen dat de synagoge van na de restauratie niet dezelfde synagoge meer is die zij was vóór de restauratie. Met name de indeling van de ruimten is op belangrijke punten gewijzigd ten opzichte van het oorspronkelijke bouwplan.

Bouwkundige wijzigingen
De grootste veranderingen hebben plaats gevonden in het woonhuis ter zijde van de synagoge. Oorspronkelijk bestond dit op de bagane grond uit een leerlokaal anex wintersynagoge dat toegankelijk was vanuit het voorportaal van de grote synagoge, en separaat daarvan een trappenhuis met ingang aan de straat naar de woning op de eerste verdieping. De woning op de bovenverdieping is echter niet langer vanaf de straat toegankelijk via de deur en het trappenhuis uiterst links in de voorgevel. Dat trappenhuis is bij de wintersynagoge getrokken, waardoor deze ruimte groter werd. De wintersynagoge zelf heeft met de oude banken van het vrouwenbalkon een vaste inrichting gekregen als kleine synagoge (zie foto). Het is daardoor een zeer fraaie, kleine en knusse `sjoel' geworden, die groot genoeg is om de Joodse Gemeente te dienen.

Ook de verdieping van het voormalige woonhuis is veranderd. Er is één grote ruimte van gemaakt die dienst kan doen als vergader- en cursusruimte. Door de muur tussen deze bovenverdieping en het torentje dat toegang gaf tot het vrouwenbalkon, door te breken, ontstond er een toegang vanuit het torentje. Tevens werden de beide toegangen tot het vrouwenbalkon met de entree van de grote synagoge verbonden door op de begane grond de muren door te breken. Ook de hele entreepartij werd grondig aan de eisen van modern gebruik aangepast door middel van garderobes en toiletten. Voorts werd er aan de zuidzijde van de grote synagoge een bergruimte en een keukentje bijgebouwd.

In de grote synagoge werd de biema verplaatst in de richting van de heilige ark, teneinde meer ruimte achterin de zaal uit te sparen voor multifunctioneel gebruik. Zo ontstond er aan de oostkant een 'sacrale' en aan de westkant een 'profane' ruimte, aanvankelijk van elkaar afgescheiden door een koord. Later is die afscheiding vervangen door een mechietsa, een aan joods-wettelijke eisen voldoend hekwerk.

De lampen werden in oude, hoewel niet oorspronkelijke, stijl opnieuw gemaakt. Ook de bekleding, waaronder de voorhangsels en Tora-mantels, werden aan herstel-werkzaanheden onderworpen. Naast de absidiale ruimte zijn twee bijruimten ingericht waarin de prachtige collectie van deze voorhangsels en Toramantels is tentoongesteld. De vrouwengalerij tenslotte is haar banken kwijtgeraakt aan de wintersynagoge, maar omvat nu een prachtige tentoonstellingsruimte.

Naar een veelzijdig gebruik
De Joodse Gemeente van Zwolle is te klein geworden om haar synagoge in stand te houden. Daarom doet het gebouw niet alleen meer dienst als synagoge, maar biedt het ook ruimte aan andere aktiviteiten die niet in strijd zijn met het oorspronkelijke karakter van het gebouw. Bij de restauratie is daarmee al rekening gehouden. De aanpassing van vele ruimten zoals hierboven beschreven, is vooral doorgevoerd vanwege een toekomstig gebruik van het gebouw voor culturele en educatieve doeleinden. Zo werd het voorste (bij binnenkomst) gedeelte van de grote synagogezaal ingericht voor concerten, lezingen en tentoonstellingen. De bovenzaal in het oude woonhuis werd geschikt gemaakt voor cursussen, vergaderingen en andere bijeenkomsten van kleinere gezelschappen. Alleen de kleine synagoge zal permanent als synagoge ingericht zijn en als zodanig blijven functioneren.